Oyacanın Tarihi

Haymana'nın ilk beldesi Oyaca'nın son sayımında nüfusu 2083 olarak tespit edilmiş. Hızla gelişen ve büyüyen bir beldemiz. Son yıllarda aptırılan lüks villalar dikkat çekiyor. Villa sahiplerinin çoğu Ankara merkezden gelenler. Bu villalar içinde Başbakanlık eski müsteşarı Özgün ÖKMEN'in villasının da olduğunu öğreniyorum. Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu, beldenin içinde satın aldığı arsalarda personeline yazlıklar inşa etmekte. Arsalar çok değerlenmiş. Oyaca'nın iç kısımlarında bile ta'laların dekarı 5 milyar TL'den başlıyor. Beldeye hakim yüksekçe bir tepeye önceki belediye başkanı ve Özgün Ökmen'in gayretleriyle büyükçe bir Atatürk anıtı dikilmiş.  Karşılaştığımız Oyaca Çok Programlı Lisesi Müdür Yardımcısı Mustafa Çakmak'tan belde ile ilgili gerçekçi ve önemli bilgiler alıyoruz: 'Eskiden atalarımız arasında oya işleri, el işleri yaygınmış. O zamanlar her yöre mesleği ile tanınırmış. Oyaca ismi buradan gelir.' diyor ve anlatma'a devam ediyor. 

'Oyaca Beldesi halkının geneli Türkmen aşiretine mensup. Aslımız Kerkük ve Musul civarlarından gelme. Uzun yıllar Çukurova ve Haymana yaylası arasında göçebe bir yaşantı sürdürüp hayvancılık yapan atalarımız, II. Mahmut zamanında(1820-1830 yılları arası) çıkarılan zorunlu iskan kanunu ile bu bölveye yerleşiyorlar.Bilinen ilk aşiret reisimiz Hücüroğlu Yusuf'tur. Hücüroğlu Yusuf padişah II.Mahmut fermanıyla burada bulduğu su kaynağı çevresine aşiretini yerleştiriyor. Hücüroğlu Yusuf, aynı zamanda Ankara Defterdarlığı adına vergi toplayıp götürür yatırırmış.'  

Mustafa Çakmak'ın anlatışına göre şimdiki yere 2-3 km mesafedeki eski Oyaca, Karacaferli ve Bağpınar denilen mevkilere yerleşip oradan birkaç sene sonra dönerek tekrar şimdiki yerlere gelen aileler olmuş. 
'Beldenin Bezirhane denilen bir mevkisi var ki oraya Kırım'dan göçedip gelen Tatarlar yerleştiriliyor. Ancak bir süre sonra arazilerin verimsiz olduğunu görüp Polatlı ve Eskişehir'e göçediyorlar. Eskişehir'de at arabası ustalığı yapıyorlar. Hatta EKER-MAK mibzer ve tarım aletlerini üretenler Bezirhane'den gitme Tatarlar. 
Oyaca köylüleri arasında eskiden bir kavga çıkmış. Bu olaydan sonra köyün bir bölümü Çorum'a göçedip orada Oyaca adını verdikleri bir köy oluşturmuşlar.' 

Oyaca hakkında Haymana'da bilgisine başvurduğum Kaymakamlık Yazıişleri Müdürü Sami Ümüt ise, hicri 998(1590) tarihli Ankara Şer'iye Sicillerinde beldenin adının çevresindeki Çakırlar, Yapracık, Urunkuş, Devecili ve Kötek köyleriyle birlikte OBACA olarak geçtiğini söylüyor. 'Obaca, zamanla değişime uğrayarak Oyaca ismini alır. Şimdiki yerleşim yerlerine, kasabanın 2 km uzaklığındaki eski Oyaca denilen yerden geldiği yaşlılarca anlatılır. Nüfus yoğunluğu, Kurtuluş Savaşı'ndan sonra Yozgat, Erzurum, Erzincan, Ankara'nın çeşitli köyleri ve imar planı uygulaması sonucu üretilen arsalar nedeniyle hızla artmıştır. Oyaca'ya benim dedem Kurtuluş Savaşı yıllarında 13 yaşında iken Yozgat Akdağmadeni ilçesinden geliyor ve buradan evlenerek beldeye yerleşiyor.' Sami Bey, Oyaca'nın bilinmeyen bir özelliğini de; 'öz Türkçe'yi konuşan ender kasabalarımızdan biri. Hatta konuştuğu dili araştırmaya gelen üniversiteden öğretim üyeleri var.' ifadesiyle belirtiyor. 

Oyacalılar, Atatürk'ün Kurtuluş savaşı yılları sırasında beldelerinden cipiyle geçtiğini şu sözlerle anlatıyorlar: 'Eski Ankara-Haymana yolu beldenin Kocasinan denilen en yüksek tepesinin yanından geçerdi. Mustafa Kemal Atatürk ve Mareşal Fevzi Çakmak bu yoldan Sakarya Meydan Muharebesi'ni yakından görüp gerekli talimatları vermek üzere cipiyle geçiyorlar. Otomobil hiç görmeyen köylüler korkuyorlar, hatta baygınlık geçirenler bile olmuş.'  
İsmet İNÖNÜ, beldeyi birkaç kez ziyaret etmiş. İlk ziyaretini 1939'da gerçekleştiriyor. O zaman gördüğü inşaatı soruyor ve cami inşaatı olduğunu öğrenince bir kağıt çıkarıp not alıyor. Kısa bir süre sonra cami inşaatı için yardım gönderiyor. Mağdur ve ihtiyaç sahibi olduğunu söyleyen birine de o zamanın parasıyla cebinden 500 lira çıkarıp veriyor.